Ooit telde ‘Molendorp’ Ruiselede niet minder dan 16 wind-, ros- en watermolens. Vandaag bestaan nog slechts twee bedrijfsklare stenen stellingmolens: Hostens Molen (Kruiswegestraat) en de Knokmolen (Knokstraat).
In 2023 en 2024 kreeg ons molenerfgoed heel verdiend wat extra aandacht. De molenaars van de Knokmolen en Hostens Molen bleven hun molens vol passie draaiende houden. De Knokmolen kreeg een prominente rol in het programma ‘Met Vier in Bed’. In Hostens Molen werden onderhoudswerken uitgevoerd en ook de omliggende tuin werd onder handen genomen. Daarnaast viert Hostens Molen ook haar 250ste verjaardag.
Ook de molenfeesten gaan komend weekend opnieuw door.
Knokmolen
De Knokmolen werd ook, naargelang de eigenaar, Billietsemeulen of Spiesschaertszemeulen genoemd en is een stellingmolen en bovenkruier uit 1840. Het verdraaien van de wieken naar de wind gebeurt vanop de gaanderij of vaste stelling en bij een bovenkruier staat de stenenromp vast en alleen de kap met de wieken is verdraaibaar. De wieken meten 24 meter en zijn verdekkerd sinds 1968. Verdekkering is een wiekverbetering hierdoor zijn zeilen op de wieken niet meer nodig.
Oorspronkelijk was de Knokmolen een olieslagmolen waar lijnzaad werd gemalen. Lijnzaad werd gebruikt in de voeding en voor de aanmaak van verf. De pletstenen werden in 1930 uitgebroken nadat molenaarszoon Wilfried Billiet er zijn arm verloor bij een ongeluk. Vanaf toen maalde men met 3 koppels maalstenen boerengemaal (tarwe, rogge, haver en gerst). Na de tweede wereldoorlog was er een evolutie om meer broodmeel (tarwe) te malen. Er werd gebruik gemaakt van een builmolen. Met dit werktuig scheidt men de zemelen en de bloem en kon men witbrood bakken.
Naast de molen bevindt zich een mechanische maalderij die aangedreven wordt met een dieselmotor. Deze maalderij werd bijgebouwd in 1948 om de windstille momenten op te vangen. De Blackstonemotor van 37pk met zijn twee vliegwielen, oersterk en onverslijtbaar is nog altijd bedrijfsklaar. Aan de voorgevel van de maalderij is een nis met daarin de Heilige Victor, patroonheilige van de molenaars.
De molen werd in 1940 zwaar beschadigd, een stormwind rukte de wieken af en in 1944 had de molen te lijden onder de beschietingen bij de aftocht van de Duitsers. Een grote brand werd vermeden in 1965 door oververhitting van het houten vangwiel. Brand ontstond in de kap van de molen. Een stuk hout was in de loop van de dag op het draaiende vangwiel gevallen en door de voortdurende wrijving was dit beginnen gloeien.
In november 1986 stopte de beroepsmolenaar Gerard Billiet wegens ziekte met het mulderswerk. Zijn knecht Marcel Vandaele en Roland Wieme kwamen af en toe met de molen draaien en malen. Roland Wieme onderhield de molen en voerde de nodige herstellingswerken uit. Op 28 mei 1988 overleed Gerard, hij was de laatste beroepsmolenaar van Ruiselede en omgeving.
In 2002 werd de molen gekocht door Roland Wieme. Het molenhuis, de stallingen en boomgaard kochten dochter Susy Wieme en haar man Carl De Decker.
Vandaag baten Susy en haar familie het molenerf uit en openden er B&B ‘t Molenerf eind 2019. Susy behaalde haar molenaarsdiploma en gidst bezoekers door de maalvaardige Knokmolen, de mechanische maalderij en zijn rijke geschiedenis. Dochter Yana volgde reeds de opleiding voor Meestermolenaar maar legde nog geen examen af. Bij dochter Zara is de molenmicrobe ook reeds aanwezig. Daarmee houden ze niet enkel het molenerfgoed maar ook hun familiegeschiedenis in ere. Vader en grootvader Roland Wieme was immers naast eigenaar van de Knokmolen ook een gekend molenrestaurateur, Molenbouw Wieme Roland en Kris uit Machelen-Zulte.
Ook wie zich culinair wil laten verwennen kan in de Knokmolen terecht voor thema-ontbijten, picknicks of tearoommomenten.
Hostens Molen
250 jaar in 2024
Hostens Molen, oorspronkelijk een stenen bovenkruier op een wal, werd in 1774 opgericht door Vincent Scheere en zou –voor zover bekend- de oudste nog bestaande stenen windmolen van West-Vlaanderen zijn. In het scheerwerk van de kap staat 1774 gekrast, terwijl een klauwijzer het jaartal 1785 draagt. In de molen echter liggen molenstenen uit 1752, deze zijn dus ouder dus dan de molen zelf. Nog bijzonder is dat de wiekenas nog steeds de oude standaard/staak is van de houten molen die aanwezig was op de site nog voor de stenen versie werd gebouwd.
In de 19e eeuw werd de molen ook Vincentsmolen genoemd naar de toenmalige eigenaar Jan-Baptist Vincent – in 1834 griffier en olieslager. Later kreeg ze haar definitieve benaming ‘Hostens Molen’ toen ze in handen kwam van de familie Hoste die er werkzaam bleef van 1847 tot 1919. Het is in die periode dat de bergmolen werd verhoogd en omgebouwd tot stellingmolen (1857) om een betere windvang te verkrijgen. Door de bouw van de kloostergebouwen in de Bruggestraat ving Hostens Molen immers aanzienlijk minder oostenwind. In 1885 werd de molen uitgerust met een stoommachine om het malen op windstille dagen mogelijk te maken.
Hostens Molen werd in 1909 getroffen door de bliksem. In 1944 werden de muren zwaar beschadigd door obusinslagen.
In 1949 werd Hostens Molen een beschermd monument, wat de aanleiding gaf tot grote, door de overheid gesubsidieerde herstellingswerken uitgevoerd tussen 1956 en 1959. De feestelijke opening die hierop volgde, gaf de aanleiding tot het ontstaan van de Molenfeesten.
Omstreeks 1965 viel alle molenactiviteit stil. Tijdens de jaren 1980 werden enkele belangrijke herstellingswerken uitgevoerd door de toenmalige eigenaars. In 1999 en 2000 werd de molen, die in 1997 aangekocht werd door het gemeentebestuur, grondig gerestaureerd en werd ook een nieuwbouw met vergaderzaal en sanitair blok bijgebouwd.
Deze stenen stellingmolen met drie zolders is 23 meter hoog en heeft wieken met een lengte van 24 meter.
Restauratie en herwaardering
Deze karakteristieke erfgoedsite is uniek en vereist dan ook regelmatige zorg, wat in 2023 en 2024 resulteerde in uitgebreide onderhoudswerken.
De recente werkzaamheden, gericht op het herstel van de molentechniek, omvatten onder andere een nieuwe verflaag voor de romp en het schrijnwerk. Waar nodig vervingen de gemeentelijke diensten zelf de houten planken op de gaanderij. Bij de onderhoudswerken werd ook het oudste steenkoppel gescherpt en perfect afgesteld zodat er nog beter kan gemalen worden.
Dankzij de nauwe samenwerking met het Agentschap Onroerend Erfgoed, dat een subsidie van 46.758,67 euro toekende, kon een deel van de totale kosten van 71.467,10 euro worden gerecupereerd.
In een volgende onderhoudsfase komt de focus te liggen op de wieken, staart en het herschilderen van de binnenzijde van de molen.
Naast de renovatiewerken aan de molen was er de voorbije maanden ook aandacht voor verbeteringen in de aangrenzende tuin: nieuwe beplanting zoals groenschermen van hazelaars en meidoorn, extra bloemenweides en de toevoeging van een picknickbank en een speeltrap. Een informatief bord voorziet bezoekers van historische achtergrond en uitleg over de beschermde Hostens Molen, waardoor de beleving van de site nog verrijkt wordt.
De provincie West-Vlaanderen ondersteunde deze inspanningen via het subsidiereglement 'Beleef West-Vlaanderen', waardoor de gemeente Ruiselede de kans greep om van de site rond Hostens Molen een 'recreatieve hotspot' te maken.
Door de creatieve en duurzame ingrepen is de site meer dan een rustplek geworden. Als provinciale recreatieve hotspot werd dit een leuke belevingsplek voor fietsers en wandelaars. De site wordt immers ontsloten via de Tielts Plateaufietsroute en het fietsnetwerk Brugse Ommeland.
Werking
Hostens Molen is een maalvaardige molen die in werking wordt gehouden door de inzet van molenaar Laurens Verheughe.
De molen is elke eerste zondag van de maand geopend voor het publiek van 9u30 tot 12u. Staat de wind goed, dan is de molenaar vaker aanwezig en draait de molen. De deur staat dan open en bezoek is dan mogelijk. Bezoek kan ook op afspraak.
info@ruiselede.be | 051 70 84 10
hostensmolen@outlook.com | 0472 56 28 60
Meer weten?
- Meer informatie over de Ruiseleedse molens ontdek je via de storymap ‘Ruiselede Molendorp’. Deze digitale toepassing vertelt je meer over het molenverleden in combinatie met afbeeldingen en locaties op de kaart. Daarbij geeft ‘Molenmeisje Millie’ interessante weetjes mee op kindermaat. De storymap kan je vinden via https://www.ruiselede.be/molendorp. Je kan er de info uit de storymap ook als boekje downloaden en vindt er ook een doeboekje voor kinderen. Leuk om weten is dat Zara De Decker, dochter van Susy Wieme, de inspiratie vormde voor ons molenmeisje.
- Bij het onthaal in het gemeentehuis zijn exemplaren van het “Ruisleeds Molenpatrimonium” te verkrijgen.
- De molenaars van Hostens Molen en de Knokmolen nemen regelmatig deel aan Vlaamse en regionale molendagen of erfgoeddagen waarbij ze hun molens open stellen voor het publiek. Neem een kijkje op de facebookpagina van beide molens.
Bronnen
- G. Deguffroy, "Ruiseleeds Molenpatrimonium", in: Oud Ruysselede, XIV, 1997, nr. 2, p. 56-63
- F. Deschacht, Molentechnische restauratie Hostens Molen en landschap
- Bijdrage Susy Wieme en Laurens Verheughe
- https://www.ruiselede.be/molendorp