Op 18 november 2022 bekrachtigde de Vlaamse Regering een wijziging aan het Bestuursdecreet die een aangescherpte klokkenluidersregeling invoert. Deze nieuwe regeling is een doorvertaling van een Europese richtlijn op basis waarvan lidstaten veilige interne en externe meldingskanalen opzetten en de nodige beschermingsmaatregelen voorzien voor klokkenluiders.
Klokkenluiders
Klokkenluiders zijn personen die in het kader van een werkrelatie inbreuken vaststellen en die inbreuken melden. Voor de lokale en provinciale besturen zijn het enkel de eigen personeelsleden die een melding kunnen maken bij het interne meldkanaal. Andere personeelsleden die een werkrelatie hebben met het lokale of provinciale bestuur, zoals bijvoorbeeld consultants, leveranciers, sollicitanten, … kunnen alleen een melding maken bij het bevoegde externe meldkanaal (zie verder).
Burgers kunnen de klachtenregeling volgen, waarbij een klacht kan gaan over een handeling of de werking van een overheidsinstantie.
Inbreuken
Het Bestuursdecreet definieert het begrip ‘inbreuk’. Alle inbreuken op wetgeving en regelgeving die in Vlaanderen van toepassing zijn, kunnen het voorwerp uitmaken van een klokkenluidersmelding. Het gaat dan om een handeling of nalatigheid die onrechtmatig is, of het doel of de toepassing van regelgeving ondermijnt.
Garanties en bescherming
De procedures en systemen die gebruikt worden om meldingen te ontvangen en op te volgen, moeten de nodige garanties bieden inzake de vertrouwelijkheid, anonimiteit en kwaliteit van de behandeling. De nieuwe regeling stelt een verbod op represailles vast ter vergelding voor een melding of openbaarmaking. De definitie van represailles is ruim omschreven. Denk bijvoorbeeld aan represailles in het kader van negatieve beoordelingen of ontslag, maar ook bij verandering van taken, financiële sancties of reputatieschade. De bescherming tegen represailles is onbeperkt in tijd.
Meldkanalen
-intern meldkanaal
Op basis van de klokkenluidersregeling binnen het Bestuursdecreet krijgt elk hoofd van het personeel van een lokaal bestuur een belangrijke rol als intern meldpunt. Concreet betekent dit dat hij of zij het eerste aanspreekpunt is bij klokkenluidersmeldingen. Elk hoofd van het personeel heeft de verantwoordelijkheid om aan de meldingen het gepaste gevolg te geven. Deze bevoegdheid als intern meldpunt kan doorgedelegeerd worden aan een of meer personeelsleden onder zijn gezag. Wel dient hierbij rekening te worden gehouden met de strenge vereisten inzake vertrouwelijkheid en gegevensbescherming. Ook kan ervoor gekozen worden om een gezamenlijk intern meldkanaal op te richten tussen verschillende besturen.
Voor gemeente en OCMW Ruiselede wordt de algemeen directeur aangeduid als intern meldpunt. Het intern meldkanaal is het kanaal bij voorkeur voor personeelsleden. Deze rol ligt vast op basis van het Bestuursdecreet, waarin een cascadesysteem is voorzien. Ook de invulling van het meldkanaal ligt formeel vast.
-extern meldkanaal
Het externe meldkanaal is Audit Vlaanderen.
Openbaarmaking
Klokkenluiders kunnen informatie ook openbaar maken. In dat geval kunnen ook zij genieten van een bescherming tegen represailles indien voldaan is aan de voorwaarden gesteld in artikel III.60/12, §2, tweede lid, van het Bestuursdecreet.
Het Schepencollege en het Vast Bureau namen kennis van de klokkenluidersregeling in zitting van 16 februari 2023 en hechtten hun goedkeuring aan de beschreven procedure. Bij een volgende wijziging van het participatie-en klachtenreglement wordt dit mee opgenomen.